بسیاری از والدین برای آموزش کودک دوزبانه می ترسندکه دلایل ترس بیشتر مواقع، به دلیل عدم آگاهی است. در این نوشتار برآنیم تا با توجه به سوالات زیادی که در این باره پرسیده می شود، هرچند مختصر، توضیحاتی را ارائه دهیم. با ما همراه باشید.

در دنیای مدرن امروز، با گسترش دانش و تکنولوژی، نیاز انسان به کسب مهارت های بیشتر در زمینه های مختلف، امری ضروری و اجتناب ناپذیر برای موفقیت به حساب می آید. یکی از موارد مهم و ضروری مورد نیاز برای زندگی امروز، دانستن زبان دیگری غیر از زبان مادری، و توانایی برقراری ارتباط با دیگران به این زبان دوم است که زبان انگلیسی به عنوان زبان بین المللی در اولویت قرار دارد. این مقوله را دوزبانگی می نامند.

دوزبانگی انواع مختلفی دارد و راه های متفاوتی نیز برای دوزبانه شدن وجود دارند. پروفسور چامسکی، پدر علم زبان شناسی نوین، در اوایل سال ۱۹۶۰ این ایده خود را به جهانیان ارائه نمود که ساده ترین و علمی ترین راه دوزبانه شدن، آغاز آن از بدو تولد کودک است.

اما در این مورد، نگرانی هایی برای والدین وجود دارد که آیا در معرض دو زبان قرار گرفتن برای کودک سخت نیست و یا اینکه باعث سردرگمی او نمی شود؟ آیا فرا گرفتن همزمان دو زبان باعث تکلم دیرتر یا مشکلات گفتاری نمی شود؟

در ابتدا، توجه به این نکته ضروری است که روند رشد هر کودک، با دیگری متفاوت است. در هیچ زمینه ای نبایستی کودکان را با هم مقایسه نمود. در نتجه باید این مسئله را با جدیت تمام مطرح کرد که هیچ تحقیق علمی و شواهد تجربی ثبت شده ای وجود ندارد که نشان دهنده مشکلات گفتاری برای کودکان دوزبانه باشد.

کودکان، به دلیل توانایی های ذاتی ذهنشان، قادر به فراگیری حتی بیش از دو زبان از بدو تولد می باشند. آن ها به راحتی با کسب تجربه از محیط اطرافشان، دو زبان را از هم تشخیص داده و قوانین دستوری و واژگان مربوط به هر کدام را، جداگانه در مغزشان دسته بندی کرده و بسط می دهند. این مسئله را نباید فراموش کرد که مغز انسان توانایی های بیشماری دارد و فراگیری زبان، یکی از آن توانایی هاست.

مغز کودکان، قوانین دستوری و صدا ها و آوا های زیادی را در هنگام تولد در خود جای داده است. یک کودک سه ماهه توانایی تشخیص آواهای زبانی بیشماری را دارد. پس از تولد، کودک به محیط اطرافش گوش داده و همه چیز را ضبط می کند. در مورد زبان، آن دسته از آواها و صداهایی را که در محیط اطرافش می شنود، بسط و گسترش داده و آن دسته دیگر را که در محیط زبانی اش وجود ندارد، از دهنش پاک می کند. به همین دلیل است که زمانی که دوران کودکی را پست سر می گذاریم و می خواهیم  زبان جدیدی بیاموزیم بسیار برایمان دشوار است. چرا که باید همه قوانین دستوری و صداها و آواهای جدید را در ذهنمان از ابتدا بسازیم.

پرورش کودک دوزبانه از بدو تولد، بهترین هدیه ای است که می توانید به کودکتان بدهید و آینده او را از هم اکنون بسازید. در آینده ای بسیار نزدیک، از چنین فرصتی که هم برای خود و هم برای کودکتان فراهم کرده اید، به خود خواهید بالید.

اولین و مهمترین عامل آموزش کودک دو زبانه، سن قرارگیری در معرض دو زبان است و دومین عامل را می توان میزان و نوع در معرض بودن دو زبان دانست.بهترین سن یادگیری زبان دوم در کودکان زیر یک تا سه سالگیست که کودک توانایی ویزه در یادگیری زبان دوم دارد .کودکان تا سن سه سالگی بدون هیج مشکلی می توانند هر دو زبان را به طور کامل یاد بگیرند وبه طور مثال از یک زبان به زبان دوم جا به جا شوند وبه یک اندازه از هر دو استفاده کنند.

آیا رشد کودک با بیش از یک زبان  باعث گیج شدن کودکان می شود ؟!
پرورش کودک دو زبانه ،بعضی از والدین فکر می کنند که اگر کودکشان در معرض یاد گرفتن دو زبان به طور همزمان قرار گیرد ، کودک گیج خواهد شد و فرق بین دو زبان را نخواهد فهمید . « فقط چند روز بعد از تولد نوزاد ، تمام آنها می توانند فرق بین بسیاری از زبان ها را درک کنند » ،این را « باربارا زورر » نویسنده مقاله رشد کودک دو زبانه می گوید:« این موضوع مخصوصاً وقتی که زبان ها کاملاً با هم متفاوت هستند صدق می کند، مثلا تفاوتی مثل تفاوت زبان فرانسوی و عربی».
در مورد آموزش کودک دو زبانه او همچنین می گوید :« در سالهای کودکی ، آنها هنوز در گفتن لغات دو زبان مشابه مثل انگلیسی و هلندی مشکل دارند اما در حدود ۶ ماهگی ، آنها قادر به انجام آن هم خواهند بود ». به هم ریختگی در داستان ها و افسانه ها ممکن است به خاطر نتایج تحقیق های قبلی باشد که یک نگاه ضعیف به مطالعات دارد و دریافت این نتیجه ای که در بالا ذکر شد را به دنبال داشته باشد که یادگیری کودکان با دو زبان به طور همزمان باعث گیجی آنها می شود .
این تحقیق انگیزه معلم و مربی ها را بر این نکته که افراد مهاجر باید میراث زبان خود را به کناری بگذارند و کودکان خود را در مسیری قرار دهند که به طور تخصصی به یادگیری زبان انگلیسی بپردازند ، بیان می دارد

آیا پرورش کودک دو زبانه باعث تاخیر در سخن گفتن کودکان می شود ؟!
برخی از کودکانی که پرورش کودک دو زبانه میابند برای شروع به صحبت کردن زمان بیشتری نیاز دارند به نسبت کودکانی که یک زبانه می باشند. این تاخیر البته موقتی است. در هر صورت طبق نظریه کارشناسان ، این را نمی توان یک قانون کلی ذکر کرد .
متاسفانه ، به والدینی که در مورد تاخیر صحبت کردن فرزندان دو زبانه خود نگران هستند ، گفته می شود که فقط به یک زبان اهمیت دهند و با یک زبان با فرزندان خود صحبت کنند . این کار و توصیه در گذشته به این خاطر بود که استعمال دو زبان ، به عنوان مقصر اصلی مشکل داشتن در یادگیری و صحبت کردن ، در نظر گرفته می شد.
((کستر» می گوید :مطالعات جدید ثابت می کند بچه هایی که در یک زمان دو زبان یاد می گیرند و تاخیر در تکلم دارند از محیط همان چیزهایی را به عنوان زبان کسب می کنند که کودکان تک زبانه و فرقی با یکدیگر ندارند.
آیا  بچه های دو زبانه در نهایت دو زبان را با هم میکس می کنند ؟
میکس کردن دو زبان با هم اجتناب ناپذیر و بدون آسیب است ، اما در بعضی از زبان های بسیار غریب و دور از هم ، این قضیه به اثبات رسیده است که کودکان واقعاً نمی توانند بعضی از لغات یک زبان را ادا کنند. بیشتر کودکانی که دو زبانه هستند، معمولاً قسمتهایی از دو زبان را در ذهن خود ذخیره می کنند و وقتی می خواهند از آنها استفاده کنند ، آن دو زبان را با هم میکس می کنند. در ضمن ،یکی از این دو زبان ممکن است تاثیر قوی تری روی کودک داشته باشد. کودکانی که دایره لغات کمتری از یک زبانی که کمتر از آن استفاده می شود و در اقلیت قرار گرفته است دارند ، ممکن است از لغات آن زبانی که بیشتر از آن استفاده می کنند وقتی که نیاز به آن لغت دارند از زبان اصلی ، عاریه بگیرند.
کارشناسان موافق این قضیه هستند که میکس کردن دو زبان ، موقتی است . در نهایت یکی از زبان ها به کناری گذاشته خواهد شد وقتی که دامنه لغات کودک در دو زبان بزرگ تر شود او یکی از دو زبان را بیشتر استفاده خواهد نمود . در حقیقت ، افراد دو زبانه در هر سنی ، زبان را با هم میکس می کنند . بهترین مثال که خیلی شایع است ، استفاده از اسپانگلیش (مخلوطی از انگلیسی و اسپانیولی ) با زبان لاتین در ایالات متحده می باشد. گاهی افراد زبان را با هم میکس می کنند به این خاطر که در آن زبانی که صحبت می کنند ، لغتی که مورد نیاز آنها باشد را پیدا نمی کنند و نمی دانند. گاهی مردم عمداً زبان را با هم میکس می کنند به خاطر اینکه یک زبان را بهتر از زبان دیگر می دانند.
درنتیجه کودکان آنچه را که می بینند و می شنوند ، برای خود مدل قرار می دهند، بنابراین کودک شما در محیطی زندگی می کند که دو زبان با هم میکس شده است، این یک مساله نرمال محسوب می شود و نباید از او انتظار داشته باشید که او این کار را انجام ندهد چون این انتظار خیلی غیر واقعی به نظر می رسد.
آیا برای پرورش کودک تان با دو زبان ، بسیار دیر شده است ؟
هرگز خیلی دیر نیست – یا خیلی زود نیست ، برای معرفی زبان دوم به کودک خود وآموزش کودک دو زبانه .
یادگیری زبان دوم برای کودکان زیر ۱۰ سال راحتتر است ، حتی یادگیری زیر ۵ سال راحت تر از ۱۰ سالگی؛ حال این را با تلاشی که برای یادگیری زبان دوم در بزرگسالی اتفاق می افتد ، مقایسه کنید. بهترین زمان ، طبق نظریه کارشناسان ، از بدو تولد تا ۳ سالگی به نظر می رسد ، درست زمانی که کودک اولین لغات زندگی خود را یاد می گیرد و ذهن او هنوز خالی و قابل انعطاف می باشد.
دومین زمان مناسب و خوب برای یادگیری زبان دوم در کودکان بین ۴ تا ۷ سالگی است زیرا آنها هنوز می توانند چند زبانه بودن را به بهترین نحو ، در یک مسیر موازی پردازش کنند. به عبارت دیگر ، کودکان بین ۴ تا ۷ ساله می توانند دومین سیستم زبان خود را در کنار زبان اولی بسازند و زبان دوم را همانند افراد بومی یادبگیرند و صحبت کنند.
اگر فرزندان شما بزرگتر از ۷ سال هستند و شما در مورد یادگیری زبان دوم آنها فکر می کنید ، هنوز خیلی دیر نیست. سومین زمان مناسب برای یادگیری زبان دوم از حدود ۸ سالگی تا زمان بلوغ است . مطالعات نشان می دهد بعد از سن بلوغ ، زبان جدید در یک قسمت جداگانه از مغز ذخیره می شود ، بنابراین کودکان باید ترجمه کنند یا با زبان بومی خود به عنوان یک مسیر به زبان جدید دست پیدا کنند.
آیا بچه ها مثل اسفنج هستند و آنها می توانند بدون هیچ تلاشی دو زبانه شوند ؟!

اگرچه برای بچه های کوچک یادگرفتن زبان دوم راحت تر است به شرط اینکه زودتر در معرض یادگیری آن قرار گیرند، ولی آن بدون مقدمات اتفاق نمی افتد . این قضیه غیر واقعی به نظر می رسد اگر از فرزند خود انتظار داشته باشید که فقط با دیدن یک اپیزود از تلویزیون بدون اینکه آن دیدن ادامه پیدا کند ، او بتواند زبان دوم را یاد گیرد.
با یادگرفتن یک زبان شما نباید به یک سردسته تبدیل شوید . اما معرفی زبان دوم به فرزندتان احتیاج به مقدمات و دستورات خاصی دارد و مهمترین آن پیوستگی و ادامه دار بودن آن است ؛ اگر چه از طریق گفتگوی روزانه و دستورات رسمی باشد. بهترین عقیده آن است که کودکان را بیشتر در معرض یادگیری زبان دوم از طریق راه های جالب و پر معنی که مربوط به زندگی واقعی باشد ، قرار دهید .
استراتژی و روشی را برای یادگیری زبان دوم کودکان به کار گیرید که آنها دوست داشته باشند و بهتر یاد بگیرند مثل کارهای خنده دار،جالب ،موزیک و بازی.

برای همه فرزندان ایران زمین سربلندی و افتخار آرزومندیم.